QAYBTA KOOWAAD

Xisbiga Xoriyada Soomaaliyeed - XXS

Somali Liberal Party - SLP
Download Programme

               QAYBTA KOOWAAD
TILMAAMAHA IYO XUBINIMADA XISBIGA

QODOBKA 1AAD

 MAGACA XISBIGA

Magaca Xisbigu waa: XISBIGA XORRIYADA SOOMAALIYEED
Waxaana loo soo gaabiyaa (XXS)

QODOBKA 2AAD

ASTAANTA XISBIGA

Astaanta Xisbiga waa Guluub ay maskaxi ku dhex jirto, maskaxdaas oo ka turjumeyso in Xisbigu sameynaayo Maskax shiil si dalka looga samato Bixiyo dhibaatooyinka ragaadiyay.
Qeybta hoose ee Guluubka waxaa ku qoran magaca xisbiga oo lasoo gaabiyay.

QODOBKA 3AAD

CALANKA XISBIGA

Calanka xisbiga waa calan jaale ah oo ay dhexda kaga taalo astaanta xisbiga kuna dhex qoranyahay magaca xisbiga.

 QODOBKA 4AAD

Ujeedooyinka xisbiga:
Ujeedooyinka xisbiga Xorriyadda waa sida soo socota:

1. In la dhiso dowlad Soomaaliyeed oo ku salaysan mabaadi’da islaamka iyo dastuur dimoqraadi ah iyo awood dawladeed oo aasaas u ah mabaadiida Midnimada, Caddaaladda, Nabadda, Xoriyadda hadalka iyo Sinnaanta, taas oo lagu saleynaayo daah furnaan iyo  isla xisaabtan dhanka doorashooyinka iyo dadka Soomaaliyeed oo dhan.

2. Inuu la tartamo xisbiyada kale ee siyaasadda taasoo ujeedadiisu tahay in uu ku guulaysto doorashooyinka, sameeyana xukuumad tayo leh, iyada oo loo magacaabayo musharraxiinta dhammaan xafiisyada doorashada oo ay ku jiraan kuraasta, baarlamaanka iyo kuraasta bulshada.

3. Inay ka qaybgalaan maamulka oo ay siiyaan hoggaan tayo leh, la xisaabtan leh, oo ay kala xisaabtami karaan shacabka Soomaaliyeed arrimaha siyaasadda, dhaqaalaha iyo maamulka bulshada oo aan ka jirin musuqmaasuq, nin jecleysi iyo nooc kasta oo takoorid ah.
4. In lagu hormariyo dimuqraadiyadda, maamul siyaasadeed ee qaab-dhismeedkisu yahay dimoqraadiyad ku salaysan rabitaanka caanka ah ee dadka iyada oo loo marayo ka qaybqaadashada dadweynaha ee hawlaha xisbiga, codeynta guud ee mabaadi'da daahfurnaanta iyo xisaabtanka arrimaha bulshada, caddaaladda, xorriyadda, sinaanta iyo ixtiraamka Xeerka Sharciga, iyo kala saaridda awoodaha u dhexeeya saddexda hub ee Dawladda, oo ah Xeer-dejinta, Fulinta, iyo Garsoorka.

5. In la abuuro, la wanaajiyo lana kobciyo hay'adaha dhaqaalaha iyo siyaasadaha maaliyadeed si loo xaqiijiyo bani'aadamnimo waarta, dhaqaalaha iyo koritaanka guud; xisaabtan xorriyada iyo cadaalada ah ee khayraadka dadweynaha iyo waliba la dagaalanka musuqmaasuqa, nin jecleysiga iwm.

6. Si loo hagaajiyo tayada nolosha Soomaalida oo dhan iyada oo kor loo qaadayo ciribtirka jaahilnimada, saboolnimada iyo cudurrada.
7. In lagu hormariyo miyirka qaranka, isdhexgalka, wadahadalka, dib-u-heshiisiinta, nabadda iyo midnimada, iyo ilaalinta danaha qaran ee ka soo horjeeda kala-guurka, qabyaaladda iyo cunsuriyada.

8. Si loo daba galo, kor loogu qaado loona ilaaliyo xuquuqda shaqaalaha iyadoo la xaqiijinayo soo celinta kaliya ee u dhiganta shaqadooda, ama gacan-ku-haynta, iyo iyada oo loo eegayo kharashka nolosha; shuruudaha horumarinta iyo shuruudaha adeegga iyo sidoo kale kor u qaadista xuquuqda loo-shaqeeyayaasha si ay uga dalbadaan wax soo saarka shaqaalahooda.

9. In la ixtiraamo lana ilaaliyo dhaxalka qarankeena, taariikhda, kala duwanaanta dhaqanka, dhismayaasha qaranka, goobaha taariikhiga ah iyo kaydka loogu talagalay wanaagga iyo raaxaysiga muwaadinka iyo kor u qaadida nolosha dhaqanka Soomaalida ee dhammaan dhinacyada horumarinta qaranka.

QODOBKA 5AAD

HIMILADA XISBIGA
Aragtida xisbiga:

Aragtida Xisbiga waxay noqon doontaa in la dhiso waddan barwaaqo leh oo casri ah, kaas oo muwaadiniinta oo dhan ay ku naaloodaan xuquuqda ay ku leeyihiin bulshada, dhaqaalaha iyo dimuqraadiyadda, kuna noolaadaan sharaf.



Hawlgalka Xisbiga:


In la dhiso dowlad iyo bulsho dimuqraadi ah, taas oo dhammaan umadda soomaaliyeed ay lahaan doonaan oo ay dareemaan in ay yihiin bulsho leh dhaqan iyo hidde ugaar ah.



Qiimaha Xisbiga:
Qiimaha xisbiyada xisbiga xorriya  waxaa kamid ah:

1. Xoojinta xubnaha xubnaha;
2. Caddaaladda bulshada iyo
    dhaqaalaha;
3. Ixtiraamka Dastuurka iyo Saraynta 
    Sharciga;
4. Ixtiraamka shakhsiga iyo xuquuqda
    iyo xorriyadda dadka;
5. Dimoqraadiyada  iyo ka qaybgalka
    dadka;
6. Xorriyadda masuuliyadda;
7. Awoodsiinta kooxaha la faquuqo
    ama qaybaha bulshada;

QODOBKA 6AAD

XARUNTA DHEXE EE XISBIGA

1. Xarunta dhexe ee xisbiga XXS waa
dhismaha xarunta hooyooyinka soomaaliyeed ee magaalo madaxda Jamhuuriyadda federaalka soomaaliya ee Muqdisho

2. Xisbiga XXS waxa uu xarumo ku yeelanayaa magaalo madaxyada  Dawlad-goboleedyada iyo dagmooyinka ay ka koobanyihiin,
Xisbigu waxa uu laamo ku yeelan karaa dalka dibediisa.

QODOBKA 7AAD

XUBINIMADDA XISBIGA

1. Waxa xubin ka noqon kara xisbiga qof kasta oo Soomaali ah kuna  nool dalka gudihiisa ama dibediisa buuxiyana shuruudaha soo socda:

a. Waa inuu qaangaadh yahay,18 jir dhimirkiisu fiyawyahay  si waafaqsan shuruudaha doorashooyinka qaranka.

b. Waa inuu aaminsan yahay xeerka iyo barnaamijka Xisbiga.

c. waa inuu bixiyaa khidmada kamid noqoshada xisbiga.

d. wa inuu Soomaali yahay

QODOBKA 8AAD

AQBALAADA XUBINIMADA XISBIGA

1. Qof kasta oo buuxiya shuruudaha Qodobka sideedaad, waxa xubinimadiisa ansixinaya guddiga laanta xisbiga, waxaana la siinayaa aqoonsi leh astaantii xisbiga.

QODOBKA 9AAD

XUQUUQDA XUBINTA

Xubin kasta waxay xaq u leedahay:

1. In la doorto waxna uu doorto.

2. Ka qeybgalka kulamada ama shirarka laamaha xisbiga ee dalka guduhiisa ama dibediisa ee uu ka tirsan yahay. Inuu wax doorto ama la doorto, waxa loo magacaabi karaa derejo kasta iyo guddi kasta oo xisbiga ah.

3. Wuxuu ergo ahaan uga qeybgeli karaa shirweyne xisbiga hadii laanta uu ka tirsan yahay u soo egmato xilkaas.

4. Wuxuu xaq u leeyahay in lagu wargeliyo siyaasada iyo waxqabadka xisbiga.

6. Xubin loo doortay golayaasha xisbiga ama gudiyadiisa, loogama saari karo sife ka duwan mid dastuurku jideeyey.

QODOBKA 10AAD

WAAJIBAADKA XUBINTA

Waxa saran xubin kasta oo xisbiga ka tirsan waajibaadka soo socda:

1. Waa inuu dhowraa barnaamijka iyo dastuurka xisbiga.

2. Waa inuu si firfircoon uga qeybqaataa siyaasada xisbiga ee laanta uu ka tirsan yahay iyo hawlaha guud ee xisbiga.

3. Waa inuu ka dheeraado qabyaalada iyo wax kasta oo kala fogeeya ummadda.

4.waa inuu ilaaliyaa sharafka, karaamadda iyo HAYBADDA xisbiga .
5. Waa inuu bixiyaa qaaraanka xisbiga.

QODOBKA 11AAD

LUMINTA XUBINIMADA GOLAHA DHEXE

1. Qofku wuxuu xubinimadiisa golaha dhexe ku lumin karaa hadii:

a. Uu geeriyoodo

b. Xanuun u suuragelin waayo gudashada xilkiisa

c. Iscasilaa qoraal ah oo uu bixiyo golahuna ka aqbalo

d. Uu xukun maxkamadeed oo kama danbays ah ku dhaco

2. Xaaladahaasi markii ay timaado, shirgudoonku wuxuu xubnaha u horeeya ee liiska keydka ah u soo gudbinayaa golaha dhexe si loo ansixiyo.

                       QEYBTA LABAAD
              QAAB-DHISMEEDKA XISBIGA

QODOBKA 12AAD

QAAB-DHISMEEDKA XISBIGA

1. Qaab-dhismeedka xisbigu wuxuu ka kooban yahay:

1.1. Shirweynaha xisbiga ee heer qaran; oo uu hoos yimaado:
a. Golaha dhexe ee xisbiga, iyo
b. Guddigiisa fulinta-golaha dhexe

1.2. Shirka xisbiga ee heer gobol oo uu hoos yimaado:
a. Guddiga xisbiga ee gobolka iyo
b. Gudidiisa fulintu

1.3. Shirka xisbiga ee heer degmo oo uu hoos yimaado:
a. Guddiga xisbiga ee degmada iyo
b. Gudigiisa fulintu

1.4. Shirka laanta ee xisbiga; oo uu hoos yimaado:
a. Guddiga xisbiga ee laanta iyo
b. Guddiga fulinta

2. Kala horeynta hay’adaha ee kor ku tilmaamani wuxuu muujinayaa kala sareyntooda awoodaha ee xisbiga.

QODOBKA 13AAD

SHIR-WEYNAHA XISBIGA EE HEER QARAN

1. Shirweynaha heer qaran ee xisbigu waa hay’ada ugu sareysa ee xisbiga, waxaana ku kulma ergooyinka ka socda gobolada dalka iyo dibediisa

2. Shirweynaha waxa la qabanayaa shantii sannadoodba hal mar

3. Shirweynaha waxa qabanqaabinaya guddiga fulinta ee golaha dhexe

4. Tirada ergooyinka shirweynaha xisbiga waxa go’aaminaya golaha dhexe,oo ay ku jiraan:
a. Tirada xubnaha golaha dhexe ee    
    xisbiga
b. Xubno ay soo xushaan garabka
    haweenka iyo garab dhalinyarada ee 
    xisbiga heer qaran
c. Dhamaan xubnaha xisbiga ee ku jira
    golayaasha qaranka
d. Ergooyinka ka socda laamaha xisbiga

QODOBKA 14AAD

FADHIGA UGU HOREEYA EE SHIRWEYNAHA XISBIGA

1. Fadhiga ugu horeeya ee shirweynaha waxa lagu dooranayaa shirgudoonka shirweynaha oo ka kooban gudoomiyaha gudoomiye ku xigeenka koowaad iyo ka labaad iyo xoghaynta shirweynaha.

QODOBKA 15AAD

AWOODAHA SHIRWEYNAHA



Shirweynaha xisbigu wuxuu leeyahay awoodaha soo socda:

1. Ansaxinta iyo wax-ka-bedelka dastuurka xisbiga

2. Ansaxinta iyo wax-ka-bedelka barnaamijka xisbiga

3. Doorashada hogaanka xisbiga oo ka kooban:
gudoomiyaha iyo gudoomiye-ku xigeenada koowaad iyo labaad ee xisbiga iyo xoghayaha guud.

4. Doorashada xubnaha golaha dhexe ee xisbiga

5. Go’aaminta siyaasada iyo qorshayaasha guud ee xisbiga

6. Wax-ka-bedelka ama baabi’inta go’aanada iyo xeerarka golaha dhexe.

QODOBKA 16AAD

QAABKA DOORASHADA GUDDOOMIYAHA GUDDOOMIYE XIGEENADA IYO XOG-HAYAHA XISBIGA

1. Doorashada gudoomiyaha ama gudoomiye-ku-xigeenada xisbiga waxa shirweynuhu ku ansixinayaa musharaxa hela aqlabiyad buuxda (kala bar in ka badan tirada guud ee
ergooyinka (50% +1))

2. Hadii musharaxiinta midkood heli waayo Aqlabiyadda ku xusan faqrada1aad ee isla qodobkan wareega labaad waxaa ku tartamaya sadexdii musharrax ee codka badnaa wareegii 1aad

3. Wareega labaad waxuu shirweynuhu ku ansixinayaa musharaxa hela codadka ugu badan badan ee ergooyinka.

QODOBKA 17AAD

AWOODAHA GUDOOMIYAHA XISBIGA

1.Gudoomiyaha xisbigu waa madaxa iyo hogaanka guud ee xisbiga, wuxuuna xisbiga ku leeyahay awoodaha soo socda:
a. Waa gudoomiyaha golaha dhexe iyo
    guddiga fulinta
b. Isagoo ka tilmaan qaadanaya
    go’aanada shirweynaha; kuwa
    golaha dhexe iyo go’aanada guddiga
    fulinta wuxuu jiheeyaa dhamaan 
    hawlaha xisbiga iyo siyaasada guud
    ee xisbiga
c. Wuxuu masuul ka yahay hantida
    xisbiga; wuxuu dalban karaa
    hantidhowre mar kastoo loo baahdo;
    ka dib markay sidaas go’aamiyaan
    guddiga fulintu
d. Wuxuu awood u leeyahay
    magacaabidda iyo xil ka qaadista
    shaqaalaha xarunta dhexe
e. Wuxuu magaca xisbiga u metelayaa
    heshiisyada xisbigu la gelayo
    Dhinacyo kale
f. Wuxuu leeyahay dhamaan awoodaha
    kale ee uu siinayo dastuurkan iyo
    xeer- hoosaadyada golaha dhexe.

QODOBKA 18AAD

MUDDO XILEEDKA GUDDOMIYAHA

Guddoomiyuhu waxay xilka hayn karaa muddo (3) saddex-sano ah laga bilaabo maalinta xilka loo doorto.





QODOBKA 19AAD

XILKA GUDOOMIYE-KU-XIGEENADA XISBIGA

1. Gudoomiye-ku-xigeenada xisbigu waxay ka kaalinayaan gudoomiyaha hawlaha xisbiga

2. Waxay fulinayaan wixii hawlo ah ee gudoomiyahu u igmado

3. Hadii uu gudoomiyahu dalka ka maqan yahay, waxa si ku meel-gaar ah kaalinta gudoomiye u buuxinaaya gudoomiye-ku-xigeenka 1aad.

4. Hadii ay gudoomiyaha iyo ku xigeenka 1aad maqan yihiin waxa kaalintooda si ku meel gaar ah u sii buuxinaaya gudoomiye ku xigeenka 2aad.

QODOBKA 20AAD

BANAANAANTA JAGADA GUDOOMIYE AMA GUDOOMIYE XIGEENADA XISBIGA

1. Inta u dhaxeysa labada shirweyne hadii ay la soo deristo gudoomiyaha xisbiga xaaladaha soo socda:

a. Uu is-casilo oo ay golaha dhexe kaga
    aqbalaan aqlabiyad buuxda
b. hadii caafimaad daro gaarsiisan
    igudasho la’aan saamaysa hawlihii
    xisbigu u igmaday
c. Uu geeriyoodo
d. Ama xukun maxkamadeed ciqaab ah
    oo kama danbays ah xabsi loogu  
   diro.
Waxa xilkii gudoomiyaha la wareegaya inta la gaadhayo shirweynaha, gudoomiye ku xigeenka 1aad ee xisbiga, iyadoo gudoomiye ku xigeenka 2aad ee xisbiguna uu buuxinaayo kaalinta gudoomiye ku xigeenka 1aad ee xisbiga




2. Isla xaaladaas gudoomiyaha xisbigu wuxuu xubin ka tirsan golaha dhexe ee xisbiga soo jeedinayaa qofka ku habboon inuu buuxiyo booska gudoomiye ku xigeenka 2aad ee xisbiga, iyadoo golaha dhexe ku ansixin doono aqlabiyad buuxda, hadiise laga diido ansaxinta xubintaas, wuxuu magacaabayaa xubin kale ilaa laga helaayo xubin la ansixiyo

3. Hadii inta u dhaxeysa labada shirweyne ay lasoo deristo gudoomiye ku xigeenka 1aad ee xisbiga ama gudoomiye ku xigeenka 2aad ee xisbiga xaaladaha ku xusan xubinta 1aad ee qodobkan; waxa la raacayaa habraaca ku tilmaaman isla xubinta 1aad iyo 2aad ee qodobkan
4. Hadii gudoomiyaha iyo gudoomiye ku xigeenada xisbiga iskumar ay la soo deristo xaaladaha ku tilmaaman xubinta koowaad ee qodobkan, waxaa guddomiye ku meel gaar ah noqonaya xubinta ugu da’daweyn golaha dhexe asagoo isugu yeeraya shir-weyne aan caadi ahayn muddo 45 maalmood gudohood si loo doorto shir guddoonka xisbiga muddada xileedkiisuna waxa uu ku egyahay isla marka la doorto shir-guddoonka xisbiga  

QODOBKA 21AAD

GOLAHA DHEXE EE XISBIGA

1. Golaha dhexe ee xisbigu waa hay’ada hagaysa hawlaha xisbiga inta u dhaxeysa labada shirweyne; wuxuuna ka kooban yahay ……. (saddex boqol iyo shan ) xubnood oo ay ku jiraan:
a. Gudoomiyaha xisbiga, iyo qof kasta
    oo hore loogu doortay gudoomiyaha
    xisbiga
b. Labada gudoomiye ku xigeen ee
     xisbiga
c. Gudoomiyeyaasha guddiyadda
    xisbiga ee goboladda
d. Gudoomiyaha garabka haweenka ee
    xisbiga, heer qaran
5. Gudoomiyaha garabka dhalinyarada
    xisbiga ee heer qaan
    e. …… xubnood oo gudoomiyuhu  
    magacaabo marka la soo
    dhamaystiro tirada guud ee xubnaha
    golaha dhexe iyadoo loo eegayo
    kaalinta firfircoon ee ay ka qaadaan
    karaan hawlaha golaha dhexe ee
    xisbiga

2. Dhamaan xubnaha kale ee golaha dhexewaxa dooranaya shirweynaha

3. Golaha dhexe wuxuu lahaanayaa xubno kayd ah oo tiradoodu tahay……. xubnood oo aan ku jirin tirada guud ee xubnaha golaha dhexe, kuwaasoo gudoomiyaha xisbigu u magacaabo hadii xubin golaha dhexe banaanaato.


QODOBKA 22AAD

MASUULIYADDA IYO AWOODAHA GOLAHA DHEXE

1. Marka laga reebo awoodaha kale ee dastuurkan ama go’aanada shirweynaha xisbigu siiyeen, golaha dhexe wuxuu leeyahay awoodaha soo socda:
a. Wuxuu ansixiyaa miisaaniyada 
    sannadka ee xisbiga
b. Wuxuuu go’aan ka soo saaraa
    warbixinada ay sannadkiiba mar soo 
    bandhigaan gudoomiyaha xisbiga,
    xoghayaha guud ee xisbiga,
    lacaghayaha iyo madaxda guddiyada
    kala duwan ee golaha dhexe ee
    xisbiga ee la xidhiidha waxqabadka 
    xisbiga
c. Wuxuu fuliyaa go’aanada
    shirweynaha qaranka
d. Wuxuu ansixiyaa xeerarka xisbiga ee
    ay soo diyaariyeen guddiga fulinta ee
    lagu dhaqan gelinayo hawlaha xisbiga
e. Wuxuu wax ka bedeli karaa ama
    baabi’in karaa go’aanada guddiga 
   fulinta
f. Wuxuu ansixiyaa xeer hoosaadyada
   golaha dhexe
g. Wuxuu awood u leeyahay
    magacaabista iyo xil ka qaadista
    xoghayaha guud ee xisbiga
h. Wuxuu awood u leeyahay
    magacaabista iyo xil ka qaadista
   lacaghayaha xisbiga
i. Wuxuu awood u leeyahay
   magacaabista iyo xil ka qaadista
   madaxa guddiyada kala duwan ee
   golaha dhexe iyo xubnahooda

j. Magacaabista iyo xil ka qaadista 27 ka
   xubnood oo ka tirsan gudiga fulinta
k. Wuxuu xubnaha golaha dhexe ka
    doortaa musharixiinta doorashada
    madaxweynaha iyo madaxweyne ku
    xigeenada
l. Wuxuu xunaha xisbiga ka doortaa
   musharixiinta doorashada
   golayaasha baarlamaanka
m. Ansaxinta laamaha xisbiga
n. Wuxuu ku dhawaaqi karaa
    shirweyne xisbi oo aan caadi ahayn

2. Inta u dhaxeysa labada shirweyne xisbi ee heer qaran; baahi jirta oo lagama maarmaan ah awgeed, Golaha dhexe ee xisbigu wuxuu awood u leeyahay inuu wax-ka-bedel ku sameeyo dastuurkan si danta guud ee ururka/xisbiga waafaqsan Xaaladaha wax-ka-bedelka dastuurkan waxa lagu ansixinayaa 2/3 (saddex meelood oo laba) tirada guud ee Golaha dhexe

QODOBKA 23AAD

SHIR GUDOONKA GOLAHA DHEXE

1. Shir gudoonla golaha dhexe wuxuu ka kooban yahay:
a. Gudoomiyaha xisbiga,
b. Gudoomiye ku xigeenka koowaad ee xisbiga
c. Gudoomiye ku xigeenka labaad ee xisbiga

 XOG-HAYAHA GUUD EE XISBIGA

A. Xoghaya xisbiga wuxuu diyaariyaa ajandaha shirarka
B. wuxuu qoraa kaydiyaana hadal qoraalka shirarka
C. wuxuu abaabulaa shirarka una diyaariyaa dhamaan wixii looga baahanyahay habsami-usocodka iyo hirgalintiisa



QODOBKA 24AAD

FADHIYADA GOLAHA DHEXE

1. Fadhiyada golaha dhexe waa in la qabtaa ugu yaraan sannadkiiba hal mar

2. Fadhiga golaha dhexe waxa iskugu yeedhi kara guddiga fulinta, waxaana qabanqaabiya xoghayaha guud ee xisbiga

3. Fadhiyada golaha dhexe waxa la qaban karaa marka la helo aqlabiyad “kala badh in ka badan tirada guud ee xubnaha golaha” “absolute majority”

4. Fadhiga u horeeya ee golaha waxaa la qabanayaa todobaad ka dib waqtiga uu dhamaado shirweynaha xisbiga , waxaana lagu ansixnaiyaa xeer-hoosaadka golaha dhexe

5. Isla fadhigaas waxa lagu dooranayaa:
a. Xoghayaha guud ee xisbiga
b. Lacaghayaha xisbiga.

QODOBKA 25AAD

LUMINTA XUBINIMADA GOLAHA DHEXE

1. Qofku wuxuu xubinimadiisa golaha dhexe ku lumin karaa hadii:
a. Uu geeriyoodo
b. Xanuun u suuragelin waayo
    gudashada xilkiisa
c. Iscasilaa qoraal ah oo uu bixiyo
    golahuna ka aqbalo
d. Uu xukun maxkamadeed oo kama
    danbays ah ku dhaco

2. Xaaladahaasi markii ay timaado, shirgudoonku wuxuu xubnaha u horeeya ee liiska keydka ah u soo gudbinayaa golaha dhexe si loo ansixiyo.

QODOBKA 26AAD

GUDDIYADA XISBIGA

1. Golaha dhexe ee xisbigu wuxuu leeyahay guddiyo tiradoodu ka kooban tahay 4 (afar), oo kala aha:
a. Guddiga siyaasadda golaha dhexe
b. Guddiga abaabulka iyo warfaafinta
    golaha dhexe
c. Guddiga xiriirka laamaha xisbiga ee
    gobolada dalka
d. Guddiga xiriirka laamaha xisbiga ee 
    dibedda

2. Guddi kasta wuxuu leeyahay madax

3. Madaxa guddigu hadii uu maqan yahay ama ay la soo deristo xaalad ka mid ah xaaladaha ku xusan Qodobka 26aad, waxaa kaalintiisa si ku meel gaadh ah u sii haynaya xubinta ugu da’daweyn guddiga

4. Dhamaan hawlaha gudddiyada kala duwani waxay hoos imanayaan guddiga fulinta

5. Guddi kasta masuuliyadeeda iyo hawlaheeda waxa lagu tilmaami doonaa xeer hoosaadka golaha dhexe.

QODOBKA 27AAD

GUDDIGA FULINTA EE GOLAHA DHEXE

1. Guddiga fulintu waxay socodsiinyaa hawlaha joogtada ah ee xisbiga inta uu kala maqan yahay golaha dhexe, wuxuuna ka kooban yahay 27 xubnood oo kala ah:
a. Gudoomiyaha xisbiga
b. Gudoomiye ku xigeenka koowaad
c. Gudoomiye ku xigeenka labaad
d. Xoghayaha guud ee xisbiga
e. Lacaghayaha xisbiga
f. Madaxa guddiga Siyaasadda
g. Madaxa guddiga abaabulka iyo wacyi-
    galinta
h. Madaxa guddiga xiriirka laamaha
    xisbiga ee gobolada dalka
i. Madaxa guddiga xiriirka laamaha
   xisbiga ee dibedda
j. Madaxa garabka haweenka
k. Madaxa garabka dhalinyarada
l. Iyo 16 (Lix iyo Toban) xubnood oo laga
   soo doortay golaha dhexe

2. Guddigu wuxuu kulmayaa bishiiba laba mar

3. Kulamada guddiga fulinta waxaa gudoonsha gudoomiyaha xisbiga.


QODOBKA 28AAD

WAAJIBAADKA SHAQO EE GUDDIGA FULINTA

1. wuxuu guddigu leeyahay awoodaha soo socda:
a soo diyaariyaa miisaaniyada xisbiga
b.meel mariyaa go’aanda shirweynaha
   qaranka
c. soo diyaariyaa xeerarka xisbiga
d. soo diyaariyaa xeer hoosaadyada
    golaha dhexe
e. soo saaraa go’aano lagu socodsiiyo
    hawlaha xisbiga
f. socodsiiyaa hawl maalmeedka golaha
   dhexe
g. iskugu yeeri karaa golaha dhexe shir
    aan caadi ahayn

2. Guddiga fulintu wuxuu baahi jirta awgeed si ku meelgaadh ah u soo saari karaa xeerar ama xeer- hoosaadyo, iyadoo laga ansixin doono golaha dhexe.

QODOBKA 29AAD

MASUULIYADA XOGHAYAHA GUUD

1. Marka laga reebo hawlaha kale ee dastuurkani u xilsaaray ama xeer-hoosaadka golaha dhexe, xoghayaha guud waxay hawshiisu tahay:
a. Kaydinta dhamaan qoraalada shirweynaha qaran, golaha dhexe iyo kuwa guddiga fulinta
b. Wuxuu diyaariyaa ajendaha fadhiyada golaha dhexe iyo kulamada guddiga fulinta
c. Wuxuu isku dubaridaa dhamaan go’aanada golaha dhexe iyo kuwa guddiga fulinta
d. Wuxuu isku dubaridaa xeerarka iyo xeer hoosaadyada golaha dhexe
e. Wuxuu diyaariyaa warixinada golaha dhexe iyo kuwa guddiga fulinta

2. Hadii uu maqan yahay xoghayaha guud ama ay la soo deristo xaalad ka mid ah xaaladaha ku xusan Qodobka 26aad, waxaa xilkiisa si ku meel gaadh ah u sii haynaya xubin ka tirsan guddiga fuinta oo uu magacaabo gudoomiyaha xisbiga.

QODOBKA 30AAD

MASUULIYADDA LACAGHAYAHA

1. Lacaghayaha xisbigu waa madaxa kaydinta dhaqaalaha iyo hantida ururka
2. Wuxuu masuul ka yahay dhamaan kharashyada baxa ee xisbiga, isagoo xisaab celintiisa u gudbinaya guddiga fulinta, warbixina siinaya golaha dhexe
3. Amarada kharash bixinta iyo qaab xisaabeedka waxaa lagu soo saarayaa xeer hoosaadka golaha dhexe
4. Hadii uu maqan yahay lacaghayuhu ama ay la soo deristo xaalad ka mid ah xaaladaha ku xusan Qodobka 26aad,, waxa xilkiisa si ku meel gaadh ah u sii haynaya xubin ka tirsan guddiga fulinta oo uu magacaabo gudoomiyaha xisbiga.

QODOBKA 31AAD

DOORASHADA GUUD EE QARANKA MARKA LOO EEGO DHISMAHA XISBIGA


QODOBKA 32AAD

DHISMAHA XISBIGA EE HEER GOBOL

1. guddiga xisbiga ee heer gobol waxa uuka kooban 54 xubnood oo ay ku jiraan Gudoomiyaha iyo laba gudoomiye xigeen

2. Ergooyinka ka qeybgalaya shirka waxaa laga soo dooranayaa degmooyinka gobilkasta

3.Tirada guud ee ergooyinka shirka waxaa go’aaminaya guddiga gobolka, iyagoo ku salaynaya hadba tirada ka diiwaan gashan xubnaha xisbiga

 3. Shirka xisbiga ee heer gobol waa in la qabtaa labadii sanadood hal mar

4. Waxa la qaban karaa shir aan caadi ahayn markay sidaas go’aamiyaan guddiga gobolka

5. Tirada ergooyinka degmooyinka iyo tirada ergooyinka ee garabka haweenka iyo garabka dhalinyarada ee heer gobol uga qaybgelaysa shirka waxaa go’aaminaya guddiga gobolka

6. Ergooyinka soo socda si toos ah ayey uga qeybgalayaan:
a. Guddiga gobolka iyo dhamaan xubnaha guddiga  xisbiga ee ee degmo

7. Fadhigiisa ugu horeeya wuxuu iska dhexdooranayaa guddoomiye; laba guddomiye kuxigeen iyo xog-haye .

QODOBKA 33AAD

MASUULIYADA IYO AWOODAHA SHIRKA XISBIGA EE HEER GOBOL

Marka laga reebo awoodaha kale ee dastuurka, xeerarka iyo go’aamada kale siinayaan,shirka xisbiga ee heer gobol wuxuu leeyahay masuuliyadahan iyo awoodaha soo socda:

1. Wuxuu doortaa xubnaha guddiga heer gobol ee xisbiga

2. Wuxuu doortaa gudoomiyaha guddiga heer gobol iyo laba gudoomiye-ku-xigeen koowaad iyo labaad. Waxaana loo raacayaa qaabka doorashada gudoomiyaha iyo ku xigeenada ee ku xusan Qodobka 17aad

3. Wuxuu meelmariyaa go’aanada ka soo baxa golayaasha herer  gobol iyo kuwa guddiga fulinta

4. Wuxuu go’aamo ka soo saaraa warbixinada guddiga gobolka

5. Wuxuu dejiyaa siyaasada iyo qorshayaasha guud ee xisbiga ee heer gobolka.

QODOBKA 34AAD

GUDDIGA GOBOLKA EE XISBIGA

1. Guddiga gobolku wuxuu ka kooban yahay 54 xubnood

2. Gudiga gobolku waxuu socodsiiyaa hawlaha xisbiga ee gobolka inta u dhaxaysa labada shirweyne

3. Guddiga gobolku wuxuu shiraa sannadkiiba saddex jeer

4. Guddiga gobolku wuxuu lahaanayaa guddi fulineed oo ka kooban 27 xubnood

5. Shirkooda u horeeya guddiga gobolku wuxuu ku dooranayaa:
a. Xoghayaha xisbiga ee gobolka
b. Lacaghayaha gobolka.
Mid kasta xilkiisa waxa lagu tilmaamayaa xeer-hoosaadka xisbiga ee gobolka

6. Gudoomiyaha guddiga gobolka wuxuu leeyahay dhamaan awoodaha ku xusan Qodobka 18aad.

7. Shirarka guddiga gobolka waxa gudoonsha gudoomiyaha guddiga gobolka; hadii uu maqan yahayna waxa gudoonsha gudoomiye-ku-xigeenka koowaad ama ka labaad, hadii ay labada hore maqan yihiin.

QODODBKA 35AAD

MASUULIYADDA GUDDIGA GOBOLKA EE XISBIGA

Ka sokow awoodaha kale ee dastuurkan; xeerarka, iyo go’aanada kale ee xisbigu siin karaan, awoodaha guddiga gobolku waa sidan soo socda:

1. Wuxuu fuliyaa go’aamada gobolka; ka golaha dhexe ee xisbiga iyo kan guddiga fulinta golaha dhexe

2. Wuxuu u gudbiyaa guddiga fulinta iyo golaha dhexe ee xisbiga warbixinada shirarka gobolka iyo warbixin kasta oo looga baahdo

3. Waxay dejiyaan xeer-hoosaadka iyo go’aanada ku wajahan gobolka

4. Waxay fuliyaan dhamaan hawlaha xisbiga ee gobolka

5. Wuxuu ku dhawaaqi karaa shir aan caadi ahayn oo xisbiga ah ee heer gobol

6. Wuxuu magacaabaa xilkana ka qaadi karaa:
a. Xoghayaha
b. Lacaghayaha
c. Madaxda kala duwan ee guddiga
    fulinta
d. Xubnaha kale ee guddiga fulinta oo
    ah 9 xubnood.

QODOBKA 36AAD

GUDDIGA FULINTA XISBIGA EE GOBOLKA

1. Guddiga fulinta xisbiga ee gobolku wuxuu ka kooban yahay19 xubnood oo kala ah:

a. Gudoomiyaha guddiga gobolka
b. Gudoomiye-ku-xigeenka koowaad ee
    guddiga gobolka
c. Gudoomiye-ku-xigeenka labaad ee
    gobolka
d. Xoghayaha gobolka
e. Lacaghayaha gobolka
f. Madaxa abaabulka iyo warfaafinta
g. Madaxa siyaasadda
h. Madaxa xidhiidhka laamaha xisbiga
    ee gobolka
i. Madaxa garabka haweenka ee  
   gobolka
j. Madaxa garabka dhalinyarada ee
   gobolka
k. Iyo (9) sagaal xubnood ka tirsan
    guddiga gobolka

2. Shirarka guddiga fulinta ee gobolka waxa gudoonsha gudoomiyaha guddiga gobolka, hadii uu maqan yahayna waxaa gudoonsha gudoomiye-ku-xigeenka kowaad, sidoo kalena gudoomiye-ku-xigeenka labaad, hadii labada horeba maqan yihiin

3. Hadii ay la soo gudboonaato gudoomiyaha ama ku-xigeenkiisa xaaladaha ku xusan Qodobka 21aad ee dastuurka, waxa la raacayaa isla qodobkaas habraaca ku tilmaaman.

QODOBKA 37AAD

HAWLAHA GUDDIGA FULINTA XISBIGA EE GOBOLKA

Marka laga reebo hawlaha kale ee ay siin karaan dastuurkan; xeerarka ama go’aanada xisbiga, guddiga fulinta ee gobolku wuxuu leeyahay hawlaha soo socda:

1. Wuxuu fuliyaa hawl maalmeedka guddiga gobolka

2. Wuxuu fuliyaa go’aanada guddiga gobolka

3. Wuxuu meel mariyaa go’aanada iyo xeerarka kale ee heer qaran

4. Wuxuu iskugu yeedhaa gudddiga gobolka shirarkooda caadiga ah ama kuwa aan caadiga ahayn

5. Guddiga fulintu waa inuu kulmaa todobaadkii ugu yaraan hal mar.

QODOBKA 38AAD

DHISMAHA XISBIGA EE HEER DEGMO

1. Shirka xisbiga ee heer degmo waxa lagu soo dhisaa guddiga xisbiga ee heer degmo oo ka kooban 27 xubnood oo ay ku jiraan gudoomiye iyo laba gudoomiye -ku-xigeen koowaad iyo labaad; iyadoo la raacayo sida uu tilmaamayo Qodobka17aad ee dastuurkan
2. Shirka xisbiga ee heer degmo waxa la qabtaa sannadkiiba hal mar.
3. Laan kasta oo degmada ka tirsan waxay xaq u leedahay inay ka soo qeybgasho shirkaas. Tirada ergooyinka uga qeybgelaya shirkaas waxa go’aaminaya guddiga degmada , waxayna tiradu ku xidhan tahay hadba inta xubnaha xisbiga ee ka diiwaangashan laanta
4. Shirka degmada waxa si toos ah uga soo qeybgalaya guddiga degmada ee xisbiga iyo xubnaha golayaasha deegaanka ugu jira xisbiga
5. Tirada ergooyinka ee garabka ahweenka iyo garabka dhalinyarada ee degmo uga qeybgelaya shirka waxa go’aaminaya guddiga degmada
6. Fadhigooda ugu horeeya wuxuu shirku iska dhex dooranayaa shirgudoonka shirka oo ka kooban shir-gudoomiyaha shirka iyo laba gudoomiye xigeen iyo xoghayaha shirka.

QODOBKA 39AAD

WAAJIBAADKA SHAQO EE HEER  DEGMO

Marka laga reebo awoodaha dastuurka; xeerarka iyo go’aamo kale siin karaan, wuxuu shirka xisbiga ee degmadu leeyahay masuuliyadda iyo awoodaha soo socda:

1. Wuxuu meelmariyaa go’aanada ka soo baxa goleyaasha qaranka; ka gudiga gobolka ama kuwa fulinta

2. Wuxuu go’aamo ka soo saaraa warbixinada gudiga degmada

3. Wuxuu doortaa xubnaha guddiga degmada ee xisbiga

4. Wuxuu doortaa gudoomiyaha guddiga iyo labada gudoomiye-xigeen oo kala ah koowaad iyo labaad, iyadoo la raacayo qaabka ku tilmaaman Qodobka 17aad

QODOBKA 40AAD

MASUULIYADDA GUDDIGA DEGMADA EE XISBIGA

1. Guddiga degmada ee xisbigu waxay socodsiiyaan hawlaha xisbiga ee degmadda inta u dhaxaysa laba shir ee degmo

2. Guddiga degmadu wuxuu leeyahay guddi fulin oo ka kooban sagaal (9) xubnood

3. Shirkooda u horeeya guddiga degmadu wuxuu doortaa
a. Xoghayaha xisbiga ee degmada
b. Lacaghayaha xisbiga ee degmada

4. Gudoomiyaha guddiga xisbiga ee degmadu wuxuu leeyahay awoodaha gudoomiyaha guddiga xisbiga ee gobolka; iyadoo awoodiisu ku eg tahay heer degmo
5. Gudiga fulinta ee degmadu wuxuu ka kooban yahay:
a. Gudoomiyaha iyo labada gudoomiye-xigeen
b. Xoghayaha
c. Lacaghaye
d. Madaxaabaabulka iyo warfaafinta
e. Madaxa garabka haweenka
f. Madaxa garabka dhalinyarada
g. Madaxa xidhiidhka laamaha degmada

6. Shirka guddiga degmada iyo kuwa guddiga fulinta waxa gudoonsha gudoomiyaha gudiga degmada; hadii uu maqan yahana gudoomiye-ku-xigeenka koowaad; hadii ay labaduba maqan yihiin gud-ku-xigeenka labaad

7. Hadii ay la soo gudboonaato gudoomiyaha ama ku xigeenadiisa xaaladaha ku xusan Qodobka 21aad ee dastuurkan; waxa la raacayaa isla qodobkaas habraaca ku tilmaaman
8. Guddiga degmadu waxay awood u leeyihiin dhamaan awoodaha gudiga gobolka, ee ku xusan Qodobka 36aad marka loo eego awoodaha heer degmo; wuxuuna shiraa bil kasta

9. Guddiga fulinta ee degmadu waxay leeyihiin dhamaan awoodaha guddiga fulinta ee gobolka ee ku xusan Qodobka 38aad marka loo eego awoodaha heer degmo

10. Guddiga degmada ee xisbigu wuxuu doortaa musharixiinta xisbiga uga qeybgelaysa doorashada golaha deegaanka.

QODOBKA 41AAD

LAAMAHA XISBIGA

1. Laantu waxay saldhig u tahay asaaska xisbiga; waana halka uu kasoo unkamo xubnaha xisbigu
2. Xubin kasta oo xisbiga ka mid ahi waa inay ka diiwaan gashan tahay laan
3. Laan kasta waxa laga diiwaangelinayaa degmada ay ka tirsan tahay
4. Laan kasta waxay leedahay guddi laga soo doortay shirka xubnaha xisbiga ee laanta oo la qabto sannadkiiba hal mar, wuxuuna shirka xisbiga ee laantu leeyahay dhamaan awoodaha shirka xisbiga ee gedmo ee ku xusan Qodobka 40aad
5. Guddiga laantu waxuu ka kooban yahay 15 xubnood oo ay ku jiraan Gudoomiyaha iyo laba gudoomiye xigeen 7 (todoba) ka mid ah guddigu tahay guddiga fulinta oo kala ah:
a. Gudoomiye
b. Laba gudoomiye-xigeen,
c. Xoghaye
d. Lacaghaye
e. Madaxa Abaabilka iyo wacyi galinta
f. Hal xubin oo ka tirsan guddiga laanta
6. Kulanada xisbiga ee laanta waxaa looga doodaa waxqabadka xisbiga ee laanta
7. Guddiga xisbiga ee laantu waxuu socodsiiyaa hawlaha xisbiga ee laanta; wuxuuna masuul ka yahay dhamaan awaamiirta iyo go’aanada kaga yimaada degmo ilaa gobol
8. Hawlaha guddiga fulinta ee laantu waxay leedahay dhamaan hawlaha guddiga fulinta ee degmada; wuxuuna kulmaa todobaadkiiba ugu yaraan hal mar
9. Guddiga laantu wuxuu leeyahay dhamaan awoodaha guddiga xisbiga ee degmada ee ku xusan Qodobka 41aad; wuxuuna shiraa bil kasta
10. Gudoomiyaha guddiga xisbiga ee laantu wuxuu leeyahay awoodaha gudoomiyaha guddiga xisbiga ee degmada.

QODOBKA 42AAD

LAAMAHA XISBIGA EE DIBEDDA

1. Laamaha xisbiga ee dibeddu waxay lahaan doonaan qaab-dhismeed u gaar ah oo ay ku soo saaraan xeer-hoosaadka

2. Qaab-dhismeedkooda waa in lagu tilmaamaa xarun kulmisa laamaha dibedda.

QODOBKA 43AAD

GUNTANKA FADHIYADA IYO GO’AANNADA XISBIGA

1. Fadhiyda iyo kulanada xisbiga wuxuu ansaxayaa marka ay joogaan kala bar in ka badan tirada xubnaha golaha ama guddiga (%50-1)

2. Go’aanada golaha ama guddigu waxay ku ansaxmaan cod hal dheeri ah xubnaha jooga (aqlabiyad fudud), marka laga reebo xaaladaha dastuurkan ama xeer-hoosaadyada xisbigu ay jideeyeen aqlabiyad ka duwan.

QODOBKA 44AAD

DHAQAALAHA XISBIGA

Ilaha Dhaqaalaha ee Xisbiga
Xisbiga dhaqaalaha wuxuu ka helayaa:
1. Qoondada Xubinimada xisbiga

2. Maal gashi uu sameeyo xisbiga

3. Qooondada uga soo aado qarashka ay dowlada ugu tala gashay xisbiyada dalka

4. Tabarucaad uu xisbigu helo


Cidda Ka masuulka Ah Hantida Xisbiga

1. Qasnada Xisbiga
Khasnajiga Qaranka wuxuu mas'uul ka yahay Xisaabaadka Xisbiga waxana uu kormeerayaa dhammaan dhaqdhaqaaqyada maaliyadeed dhammaan heerarka Xisbiga iyadoo hoos timaada Golaha Hoggaanka Qaranka. Isaga ama iyada ayaa sidoo kale:

1. In la helo iyo bangiyada oo dhan oo ka wakiil ah Guddiga Fulinta Qaranka oo ay ku shaqeeyaan koontada bangiyada iyadoo lala saxiixayo saxiixayaasha kale sida ay ku caddayn karaan Guddiga Fulinta Qaranka;
2. Hayso buugaagta sida xisaabaadka ah sida laga yaabo inay lagama maarmaan u tahay inay si cad u qoraan jagada maaliyadeed ee Xisbiga;
3. Diyaari Miisaaniyadda Xisbi Sanadeedka ama Qiyaasaha iyo Qorshaha Guud ee Maaliyadeed;
4. La soco qoondayn maaliyadeed iyo kharashaad sida waafaqsan codadka waaxyaha sida waafaqsan Guddiga Fulinta Qaranka;
5. In la xaqiijiyo fulinta heerarka maareynta maamulka ee maareynta iyo dhaqaalaha ugu fiican si loo ilaaliyo dhaqaalaha Xisbiga;
6. Diyaarso una gudbiso Guddiga Fulinta Qaranka Warbixinta Dhaqaalaha quarter-kiisa sanadka oo hubi in nuqullada xisaabinta xisaabtanka si toos ah loo qaybiyo dhammaan wufuudada isla waqtigaas ogeysiiska oo la qabtey Shirka Shirarka Qaranka ayaa loo dirayaa;
7. Masuul ka noqo, iyada oo lala kaashanayo Guddiga Kobcinta Dhaqaalaha iyo Khayraadka ee Xisbiga, ee dejinta iyo fulinta qorshayaasha abaabulidda iyo istaraatiijiyadaha.

QODOBKA 44AAD

2. Ku-xigeenka Khasaaraha Qaranka

a) Ku-xigeenka Khasnajiga Qaranka - Maaliyadda iyo Xisaabinta
Ku-xigeenka Qasnajiga Qaranka (Maaliyadda & Hanti-Dhexgelinta) waa in, iyada oo hoos timaad jihada Maaliyadda Qaranka,

1. Ku kaalmee Qasnajiga Qaranka ee arrimaha ku saabsan Xisaabaadka;

2. Ka caawiya Qasnajiga Qaranka arrimaha ku saabsan Hanti Dhowrka iyada oo la siinayo macluumaadka xisaabiyeyaasha loo magacaabay sida loo arko lagama maarmaan.

3. Isaga / iyadu waxay hubin doontaa in baadhitaanada gudaha iyo dibedaba loo jadwaliyo oo lagu fuliyo hab wakhti go'an.

4. U samee shaqooyinka kale ee gaarka ah ee laga yaabo in loo wareejiyo isaga / iyada Khasnaji Qaran waqti ka waqti.
 b) Ku-xigeenka Qasnajiga Qaran - Abaabulka Qorsheynta & Khayraadka
Ku-xigeenka Qasnajiga Qaranka (Qorsheynta) wuxuu hoos imaan doonaa jihada khasnajiyada Qaranka;
1. Ka caawi Qasnajiga Qaranka arrimaha ku saabsan Miisaaniyadda iyo Qorsheynta;
2. Ka caawiya Qasnajiga Qaranka arrimaha ku saabsan Qorsheynta abaabulidda abaabulidda, fulinta iyo sii wadista xidhiidhka kuwa taageeraya xisbiyada hantida.
3. Ku-xigeenka Qasnajiga Qaranka ayaa fulin doona hawlahaas kale ee gaarka ah ee laga yaabo in loo dhiibo isaga / iyada Khasnaji Qaran waqti ka waqti

QODOBKA 45-AAD

Shaqaalaha Xisbiga Xirriyadda

Xisbiga xorriyada wuxuu samaynaa xafiis u qaabilsan shaqaalaha xafiiska oo hoos yimadaa xafiiska Xoghayaha Guud ee xisbiga
Xafiiska shaqaalaha uu qoranaayo wuxuu u qaadanaayaa hab waafaqsan nisdaamka shaqo qorista ee Hay’adda shaqada iyo shaqaalaha ee dowladda
Shaqaalaha Xisbiga Xoriyada waxaa waajib ku ah ilaalinta iyo xafidaada hantida xisbaga

QODOBKA 46-AAD

 Guddiga Xallinta Khilaafaadka:

a. Tirada Xubnaha guddiga xallinta khilaafaadka waxay ka koobnaanayaan min shan heerarka Qaran iyo D/Goboleed, heer Gobol iyo Heer Degmo, oo yeelanaya gudoomiye, gudoomiye ku xigayn iyo xoghaye.;

b. Guddiga Dhexe ee Rafcaanka waxay ka koobnaanayaan sagaal xubnood, oo yeelanaya gudoomiye, gudoomiye ku xigayn iyo xoghaye.

b. Guddi kasta wuxuu iska dhax dooranayaa gudoomiye, gudoomiye ku xigeen iyo xoghaye.

c. Xubnaha guddiyada Xisbiga waa in ay ka muuqataa matalada goballada iyo degmooyinka.

d. Xubnaha guddiyada Xisbiga waxay ka koobnaanayaan xubno jinsi ahaan isku dhafan isuna dheelitiran.
e. Xubnaha guddiyada Xisbiga kama mid noqon karaan xubnaha golayaasha fulinta ee heer kasta.

f. xubin ka tirsan guddi,  kama mid noqon karto guddi kale xubin.

g. Xubnaha guddiyadaan waa in lagu magacabo si waafaqsan shuruudaha qodobka (2) ee isla jadwalkaan.

h. Xubnaha guddiyadan waxaay xafiiska haynayaan hal xili oo lix sano ka koobaan oo aan la cusboneyn karin.

i. Markii dacwadaha anshaxa iyo khilafadka la dhageysanayo, haddii ay ka muuqato in xubin ka mid ah xubnaha guddiyadaan dacwada qaadaya uu xiriir ama dan ku leeyahay dacwadaas xubinta waa laga saarayaa guddigaas inta dacwadu socoto.

j. Gudoomiyaha guddiga dacwada qaadaya marka ay si rasmi usoo gaarto cabasho la xiriirta in xubin ama ka badan ee ka tirsan guddigaas dacwada qaadaya, uu xiriir ama dano ku leeyahay isla dacwadaas la qaadayo, wuxuu ka fariisinayaa qaadista dacwadaas.

k. Dacwadaha, khilaafka,  iyo racfaanka waa in la dhageystaa go’aanna laga gaaraa mudo 30 maalmood gudahooda oo ka bilaabanayso marka dacwada la keeno.

Mudada Xilhaynta Gudiga Xalinta Khilaafaadka.

Muddada Guddiyada xallinta khilaafaadka heerarka kale duwan, waa shan sano oo ka bilaabmay maalinta la doorto Guddiga xallinta khilaafaadka waxay dhiira galinaysaa wada jirka iyo midnimada xubnaha xisbiga dhexdiisa.

Guddiga xallinta khilaafaadka waxaay go’aan ka gaareysaa: -

B. Khilaafaadka u dhaxeeya xubnaha xisbiga.
T. Khilaafadka u dhaxeeyo xubnaha iyo xisbigooda.

J.Murunka ka dhashamagacaabiddamurashaxiintadorashada ka hor.

J.  In ay go’aan ka gaaraan eedeynta ashax daro, xad gudub ku saabsan dastuurka xisbiga, hab-raaca howl fulinta, wax u dhimid ama ka hor imaansho siyaasadda xisbiga.

X. In aay go’aan ka gaaraan eedeynta la xariirta si xun u isticmaalka daqliga xisbiga.

Kh. In aay go’aan ka gaaraan eedeynta anshaxa daro ee la xariirta ka bixin turjimaad qaldan iyo u hogansanan la’aan shuruucda iyo xeerarka xisbiga.

kh. Haddii ay timaado hanjabaad ku wajahan xubin ama xubno katirsan xisbiga ama xisbi kale, guddigu waa inuu ciidamada amniga qoraal ku wargeliyaa.

Qaabka dacwaddu u dhacayso waa:

i. Guddigu wuxuu dhagaysanayaa dacwadda.

ii. Xoghayaha guddiga wuxuu qaadayaa qoraalka dacwadaas.

iii. Dacwad qoraalkaas waa in uu u diyaariyaa si faahfaahsan isagoo tilmaamaya eedeymaha lasoo jeediyay iyo sababaha la xiriira.

iv. Xoghayaha waa in qoraalka ku muujiyaa dambiga la sheegay in la galay, iyo qodobada dastuurka, xeerarka, xeer hoosaadyada iyo hab dhaqan wanaagga la jabiyay.


v. Ka hor intaan dhagaysiga dacwada bilaabmin, muddo shan maalmood gudahood ama ka yar haddii arrintu deg deg tahay, waa in qareenka ama eedeysanaha lagu siiyaa qaab qoral iyo codba ah eedeymaha lagu haysto, islamarkaana laga saxiixaa.

 Guddigu markuu helo dhammaan qoraalaada iyo xogta dacwada wuxuu muddo kooban oo aan ka badnayn labo todobaad isugu yeeraa dhammaan cidii ay dacwaddu qusaaysay si loo dhagaysto dacwadaas.

 Haddii loo baahdo, guddigu waa inuu goobta dacwada lagu qaadayo keenaa xeel-dheerayaal taqasus u leh afka calaamadaha dadka aan wax maqlin iyo kuwa uu hadalka ku adag yahay.

i. Shaqsiyadka soo socda waa inay joogaan, waxayna ku biiran karaan wixii lagama maarmaan ah, xilliga dhageysiga anshaxa.

ii.Xubna ka mid ah guddiga

iii.Dacwoodaha.

iii.Dacweysanaha

iv. Qareenka, turjumaha, xeel-dheeretaqasus u leh midaarka (sign language) dadka maqalkoodudhiman yahay haddii ay jiraan

v. Ugu badnaan shan markhaati dhinac kasta.

j. Guddomiyaha gudigaanshaxu waa inuu hubiyaa:

i. Dhageysiga anshax-darrada in aay si caddaalad ah u dhacday.
ii. Gudoomiyaha guddiga anshaxu waa inuu hubiyaa habsami u dhicidda dacwadda, waana inuu go’aan xukun ka soo saaraa dacwadaha horyaalla.

iii. Waa inuu hubiyo in eedeysanaha la ogeysiyay eedda loo heysto iyo in la wadiiyay inuu qirto ama diido.

iv. Dacwoodaha wuxuu faahfaahinaya xad gudbka loo geystay, wuxuuna u yeeran karaa markhaatiyo, iyo qoraallo, iyo caddaymo kasta oo la xiriira dacwadiisa.



v. Eedeysanahu wuxuu u yeeranayaa qareen difaaca wuxuuna su’aalo waydiin karaa markhaatiyada goobta la keenay, wuxuuna keeni karaa qoraallo iyo caddaymo kasta oo la xiriira dacwadda loo haysto.

vi. Wuxuu hubinayaa in qoraallada dacwadda xoghayahu si fican loo qaado una kaydiyo.

vii. Kulanka guddigu wuxuu ku guntamayaa aqlabiyad hal dheeri xubnaha guddiga.

viii. Go’aannada waxaa lagu garayaa is af garad (consensus). Hadday suurta geliwaydo is afgarshadu, waxaa lagu kala baxayaa cod aqlabiyad hal dheeri ah. Hadday dhacdo in codku sinmo, gudoomiyaha ayaa codeynaya.


 Markii ay dhammaato dhageeysiga dacwaddu, guddigu wuxuu gelayaa kulan gaar ah wuxuuna ka wada hadlayaa aadna u falanqeynayaa dacwadii uu dhegeystey, wuxuuna ka soo saarayaa go’aan noqon kara: -

i. In la waayay caddaymo ku filan oo la xiriira eedaha lasoo jeediyay.

ii. Ganaax lacageed ama shaqo lacag la aan ah oo uu ka qabto/ ka qabato xisbiga gudihiisa.

iii. Laalid xubin nimadiisa/xubinnimadeeda xisbiga.

iv. Ka saarid xisbiga.


v. Eedeysanaha waxaa la ogeysinayaa xukunka iyo ciqaabta guddiga anshaxa iyo sababaha keenay, waxaana la ogeysinayaa xaqa uu u leyahay inuu racfaan qato.

vi. Xukunka guddiga anshaxa waxaa loo aqrinayaa dhinacyad

QODOBKA-47AAD

 Guddiga Anshaxa

1. xisbigu waxa uu yeelanayaa guddi anshax oo heer qaran iyo mid heer gobol ama degmo ah.

2. kalfadhiga ugu horeeya ee golaha dhexe yeesho shirweynaha kadib waa in lagu sameeyaa gudi anshax oo heer qaran.

3. tirade Guddiga anshaxu heer qaran waa in ay noqotaa sagaal xubnood.

4. Gobol waliba waxa uu yeelanayaa gudi anshax oo ka kooban 5 xubnood oo ay sameeyeen Guddiga heer gobol.

5. Guddiyada Anshaxa ikhtisaasumalahaqaadista dacwadaha la xiriira dembiyada, waxayna u gudbinayaandacwoodaha hay’adaha Garsoorka iyo baarista dembiya ee awoodda u leh.

Falalka mudan anshax mararinta

waxa ay anshax mariyaan xubnaha xisbiga ee:

a) ku gafa xeerka xisbiga;
b) ka horyimaada mabaadiida siyaasadeed ee udajisan xisbiga;
c) gudbisa sir xisbigu leeyahay;
d) lunsata dhaqaale xisbigu leeyahay;



Shuruudaha anshax marinta

gudidu wax ay awood u leeyihiin in ay ka qaadan xubinnimada xubinta ay ku caddaato eedda, iyaga oo eegaya culayska gefka xubintu gashay, xil ka qaadis, ganaax, eryid ama talaabo kasta oo kale oo ku haboonaata;

QODOBKA 48-AAD

Saraakiisha idman ee xisbiga

Saraakiisha idman ee xisbiga waa:

1. Gudoomiyaha Xisbiga

2. Gudoomiye Kuxigeenka Xisbiga

3. Xoghayaha Guud ee xisbiga

4. Xisaabiyaha Guud ee Xisbiga

QODOBKA 49-aad

Docomentiyada Siyaasadeed

Dokumentiyada siyaasdeed ee xisbiga soo saari doono kuna shaqayn doono waa:

1. Barnaamij siyaasadeedka Xisbiga

2. Bayaanka Guud ee xisbiga

3. Xisaabxir sanadeedka Xisbiga

4. Dastuurka/ Xeerka Xisbiga

5. Hiigsiga Xisbiga

QODOBKA 50-AAD

WAX-KA-BEDELKA DASTUURKA

1. Dastuurka waxa wax ka bedeli kara shirweyne qaran

2. Waxa soo jeedin kara wax-ka-bedelka dastuurka:
a. Hadii ay soo jeediyaan guddiyadda goboladdu tiro saddex gudi gobol
b. Hadii ay soo jeediyaan 1/4 (afar meelood-meel) tirada xubnaha golaha dhexe
c. Wax-ka-bedelka dastuurka waxa lagu ansixin karaa aqlabiyad ah 2/3 (saddex meelood-laba meelood).

Markii wax ka badalka uu dhaco xisbigu wuxuu nuqul ogeysiin ah u dirayaa xafiiska diiwan galinta xisbiyada uu ku ogeysiinayo waxyaabihii dastuurka xisbiga laga badalay iyo sababihii keenay in wax kabadl lagu sameey dastuurka xisbig

QODOBKA 51-AAD

HAWEENKA XISBIGA XORRIYADA (HXX):

Guud ahaan haweeenku waxay xisbiga ka ahaan doonaan %50, waxayna uga qeyb gali doonaan sida soo socota:

1. Waxaa jiri doona Ururka Haweenka ee loo yaqaan 'Xurriya Women Membership Leagueb HXX' kaas oo u furan ka qeyb noqoshada dhammaan haweenka xubnaha ka ah Xisbiga. Ururka Haweenka HXX wuxuu noqon doonaa qayb ka mid ah Xisbiga, waxaana loo hoggaansamayaa jihada guud ee Guddiga Fulinta Qaranka iyo kan guud ee xakamaynta iyo anshaxa guud ee dhamaan heerarka kala duwan.

2. Waxaa jiri doona guddiyada fulinta haweenka ee HXX ee heer qaran, laanta hoose ee saldhigga ee uu ka kooban yahay Guddoomiye, Guddoomiye Ku Xigeenka, Xoghaye, Xoghaye Ku-Xigeen, Qasnajiye, Ku-Xigeenka Xooghaye, Xoghayaha Ku-Xigeenka, Ku Xigeenka Xoghayaha iyo Toban Xubnood Guddiga.
3. Saraakiisha Guddiga Fulinta Haweenka ee LWL ee ku yaala Qaranka, Laan-qeybta, Ikhtiyaarka, iyo Xarunta Cod-bixinta waa in si isku mid ah loo soo doorto isla markaana la mid ah Saraakiisha Xisbiyada. Mas'uuliyiintu waa inay haystaan ​​muddo shan sano ah, waxayna xaq u leeyihiin dib-u-doorashada marxaladdooda marxaladdooda, ugu badnaan labo shuruudood.

4. Xuquuqda haweenka ay ku yeelanayaan guddiga waxay noqon doonaan boqolkiiba konton 50% xubnaha gudiga, xildhibaanada iyo madaxda sare.

QODOBKA 52AAD

XUQUUQDA DADKA LAGA TIRADA BADANYAHAY:

Xisbiga xorriya wuxuu ilaalinayaa xuquuqda dadka laga tirada badanyahay, kuna dhiiri gelinayaa iney lasimanyihiin dadka kale.

QODOBKA 53-AAD

MIDOWGA XISBIYADA

1. Ururku wuxuu la midoobi karaa ururo kale oo siyaasi ah oo ay isku ujeedo yihiin; hadii uu sidaa banaynayo xeerka axsaabtu waxaana awood u leh Golaha dhexe

2. Xaaladaas oo kale, golaha dhexe wuxuu awood u leeyahay inuu ku dhawaaqo shirweyne xisbi oo aan caadi ahayn hadii ay lagama maarmaan tahay.

Habraaca iyo tilmaamida midowga
a)    Go’aanka isutagidda xisbiyada modoobaayo midoobaayo waa inuu qoraal ahaadaa;
b)    Guddiga uu Xisbiga Xorriyadda u xilsaartay arimaha midowga wuxuu cod u u qaadayaa heshiiska dood dheer kadib wuxuu galinayaa cod 50+1 ah

c)    Guddoomiyaha Golaha u xilsaaran midowga  ee Xisbiga Xorriyadaa wuxuu qoraal ugu gudbinayaa SHirweynaha go’aanka isutagidda oo Xisbiga Xoriyaddaqeyb ka yahay;

d)    Shirweynaha Xisbiga Damiirka Soomaalinimada iyo Horumarka wuxuu ku meel marinayaa go’aanka isutagidda xisbi ama xisbiyo kale saddex meelod laba meel (2/3) xubnaha xaadirka ah;
e)    U codeynta isutagidda Xisbiga Xoriyadda  iyo xisbi ama xisbiyo kale waxay noqoneysaa qarsoodi;

f)    SHirweynuhu wuxuu u wakiilanayaa Guddoomiyaha Golaha Sare ee Xisbiga Xoriyadda inuu fuliyo go’aanka isutagidda xisbiga  iyo xisbi ama xisbiyo kale;

j)    Heshiiska isutagidda Xibiga Xoriyadda iyo xisbi ama xisbiyo kale waxaa loogu gudbinayaa Diiwaangeliyaha kow iyo laabatan maalmood gudahooda (21) oo ka billaabaneysa maalinta la saxiixo heshiiska isutagidda Xisbiga Xoriyadda iyo xisbi ama xisbiyo

QODOBKA 54AAD

Baabi’inta Xisbiga

Xisbiga xoriyadda soomaaliyeed waxaa la gu baabi’in hadii ay ku timaad duruuf sababi karto inuu baaba’o, ha noqoto khilaaf xubnaha xisbiga gudihiisa ah oo xal laga gaari waayay, ama ay maxkamad kala dirto danbi qaran uu galay oowgiis.
1. Xisbigu waxaa lagu kala diri karaa qaraar ay ku ansixiyeen aqlabiyad saddex-meelood laba ee xubnaha ka diiwaangashan Xisbiga Shirka Shirarka Qaranka ee Gaarka ah oo loogu magac daray ujeedada kala-noqoshada.

2. Dhexdhexaadinta noocan oo kale ah, dhammaan hantida iyo lacagaha Xisbiga waa in loo qaybiyaa si waafaqsan habka ay tahay in lagu go'aamiyo Shirka Qaranka Gaarka ah ee khaaska ah oo lagu xallinayo khilaafka ku-meel-gaadhka ah. Hantidaas waxaa la siin doonaa hal ama dhowr urur oo ka mid ah Soomaaliya, kuwaas oo ujeedadoodu waafaqsan yihiin kuwa Xisbiga.
3. Xubin kasta oo shirka ka mid ah oo lid ku ah kala dirista Xisbigu wuxuu noqonayaa saddex-meelood laba ergaygu u qalmaa inuu kaqeyb galo Kulanka caadiga ah ee Shirka Shirarka Xisbiga ee qaran.

4. Qodobka lagu xalinayo Xisbiga waxaa taageera ugu yaraan saddex meelood labo meel ka mid ah wakiillada xaqa u leh inay kaqeybqaataan oo ay codeeyaan, codbixintu waxay noqonaysaa qarsoodi.